Opłata cukrowa wzrośnie – obecne stawki są zbyt niskie

Ministerstwo Finansów przygotowało projekt nowelizacji ustawy o zdrowiu publicznym, który zakłada podwyższenie tzw. opłaty cukrowej obowiązującej od 2020 roku. Resort wskazuje, że obecne stawki znacząco odbiegają od cen napojów, a ich wysokość jest niewystarczająca, aby skutecznie zniechęcać do zakupu słodzonych napojów. Po początkowym spadku sprzedaży napojów gazowanych o 19% w pierwszym roku po wprowadzeniu opłaty, poziom sprzedaży szybko wrócił do poprzedniego stanu, co świadczy o krótkotrwałym efekcie.

Przykładowo, puszka coli 330 ml kosztuje ok. 4,20 zł, z czego opłata cukrowa na ten produkt wynosi zaledwie 0,30 zł, a napój energetyczny 250 ml z 11 g cukru i dodatkiem kofeiny oraz tauryny kosztuje 4,99 zł przy opłacie 0,23 zł. Tak niskie stawki nie wpływają znacząco na decyzje zakupowe konsumentów.

Cel podwyżki – edukacja i zdrowie publiczne

Ministerstwo Finansów tłumaczy, że wyższe stawki opłaty cukrowej mają charakter podatku behawioralnego, który powinien być na tyle odczuwalny, by skutecznie edukować konsumentów i ograniczać spożycie niezdrowych napojów. Aktualna opłata generuje także nieproporcjonalne koszty administracyjne w stosunku do efektów zdrowotnych.

Nowe stawki opłaty cukrowej od 2026 roku

Zgodnie z projektem ustawy, od 1 stycznia 2026 roku obowiązywać będą następujące stawki opłaty na 1 litr napoju:

• część stała: wzrost z 0,50 zł do 0,70 zł (o 40%),
• część zmienna – za każdy gram cukru powyżej 5 g na 100 ml: wzrost z 0,05 zł do 0,10 zł (o 100%),
• dodatek za kofeinę lub taurynę: wzrost z 0,10 zł do 1,00 zł (o 900%),
• maksymalna opłata: wzrost z 1,20 zł do 1,80 zł (o 50%).

Największe podwyżki odczują przede wszystkim konsumenci napojów energetycznych i słodzonych typu cola, które zawierają kofeinę lub taurynę, a także mają wysoką zawartość cukru.

Dlaczego podwyżka jest potrzebna?

Przeciętny Polak spożywa rocznie ponad 45 kg cukru, czyli około 125 g dziennie, co odpowiada wielkości przeciętnej "cukiernicy". Około połowa tej ilości pochodzi z napojów słodzonych i energetycznych. Cukier nie tylko sprzyja otyłości, ale też wpływa negatywnie na układ odpornościowy i mikrobiom jelitowy. Naukowcy podkreślają, że nadmiar cukru powoduje m.in. zwiększoną przepuszczalność jelit oraz nasilenie stanów zapalnych, co jest odwracalne po zmianie diety.

Żyjemy w czasach permanentnego stresu, zmęczenia i nadmiaru bodźców, przez co częściej potrzebujemy poczucia nagrody. Przemysł spożywczy doskonale to wykorzystuje, dodając cukier niemal do wszystkiego, byśmy kupowali więcej. Cukier jest dziś wszechobecny. — prof. Paweł Bogdański, specjalista w leczeniu otyłości

Co dalej z ustawą?

Projekt nowelizacji został przygotowany przez Ministerstwo Finansów i ma być wkrótce przyjęty przez Radę Ministrów oraz skierowany do Sejmu. Po uchwaleniu i podpisaniu przez prezydenta, nowe stawki opłaty cukrowej zaczną obowiązywać od 1 stycznia 2026 roku.